De muzikale odyssee die de kijker maakt door de ogen van filmmaker Jérôme Guiot is een epische reis door een tijd en cultuur in het teken van één instrument: de pan. Ook wel steel-drum of steel-pan genoemd, de pan is afkomstig uit Trinidad and Tobago en heeft een bijzondere geschiedenis en belangrijke invloed op het hedendaagse leven van de bewoners van deze eilanden in de Caribische Zee. Jérôme Guiot maakte er een film van. De film Pan! Our Music Odyssey wordt vandaag (ZO 16 AUG) om 17.15 bij Rialto vertoond.
"Trinidad is van oorsprong een olieproducent. Daar komen de oude olievaten vandaan. Ik vind het een interessante symboliek; dat mensen uit de armste laag van de bevolking het afval van de olie-industrie stalen en in gebruik namen. Die oude olievaten transformeerden ze tot een instrument dat nu een nationale trots is."
Geboorte van een instrument
"Het meeste van mijn werk is muziekgerelateerd maar toen ik werd benaderd door co-producer Thierry Theston had ik geen idee van wat een pan is. Natuurlijk had ik er wel van gehoord, maar het maken van de film was voor mij een ontdekking van een instrument, een cultuur. Daardoor stond ik er heel open in, ik had van tevoren geen mening over het onderwerp. Ik werd gevraagd om een film te maken over een instrument en tot mijn verrassing werd het een film over niet alleen de geboorte van de pan, maar ook over de geboorte ervan in een specifieke cultuur in een specifiek tijdperk."
Geen persoonlijke roem maar onderdeel zijn van
De film is een combinatie van fictie en documentaire. De geschiedenis wordt nagespeeld en verweven met interviews met muzikanten van toen, nu oude mensen, en hedendaagse pan-drummers die van alle hoeken van de wereld naar Trinidad afreizen voor het grote Panorama festival.
"De film valt onder de categorie 'docu-drama'. Maar eigenlijk maakt het geen verschil of de personages acteurs zijn of echte personen, uiteindelijk gaat het om de film en het verhaal dat je wilt vertellen. Ik werkte nauw samen met Kim Johnson, de historicus die al zo'n twintig jaar verhalen en documenten verzamelt omtrent de pan. We besloten te kiezen voor de menselijke kant van het verhaal, zij die het instrument gecreëerd hebben en de mensen die het nu bespelen. Al die muzikanten die uit verschillende landen naar het eiland komen om muziek te maken. Dat is bijzonder. Het gaat hen er niet om naamsbekendheid te krijgen, geen persoonlijke roem, maar om toegelaten te worden tot een pandrumband, onderdeel te zijn van de pangemeenschap. En als je de bands hoort spelen, de energie die ervan uitgaat is mind-blowing."
Ombuigen van geweld naar competitie
In de film komen thema's aan de orde van ongelijkheid, armoede en geweld.
"De kracht van het onderwerp is het ombuigen van geweld naar competitie. De gewelddadige bendes waar je de oudere generatie over hoort vertellen bestaan nog steeds, de problematiek wordt nu gekenmerkt door drugs. En de jongen die aan het woord is groeit op in een wereld die gelijk is aan waar de ouderen in opgroeiden; er is nog steeds armoede en geweld. Maar hij is jong en al zo gepassioneerd en toegewijd aan de muziek dat het zijn leven kan veranderen. Het verschil tussen geweld en competitie is niet groot, maar men heeft een manier gevonden om regels op te stellen en een gemeenschappelijk belang te vinden, namelijk de muziek. Dit heeft zelfs het geweld in de gemeenschap verminderd.
Trinidiaanse trots
Toen de film vertoond werd in het theater, waar ook ooit de eerste panconcerten gehouden werden, vond ik het heel spannend. Als buitenstaander had ik een zwakke positie want iedereen heeft een eigen mening over hoe pandrum ontstaan is en wat het betekent in de hedendaagse tijd. De reacties waren heel goed, dat hun verhaal vertoond gaat worden in het buitenland betekent veel voor ze. 'It's the First time I'm proud of being Trinidian' was één van de reacties.
Tekst en beeld: Marieke Hogeboom