Anna Muylaert (1964) is een succesvolle Braziliaanse scenarioschrijver en regisseur. Que horas ela volta? 2015 is haar vierde film en een reeds veelbekroond verhaal over snobisme, klassenverschillen en emancipatie. Muylaert won onder meer de C.I.C.A.E. Award (filmfestival Berlijn) en Special Jury Prize (Sundance Filmfestival). Tijdens het World Cinema Festival dingt ze bovendien mee naar de Jury Award én de World Cinema Amsterdam Audience Award.
Que horas ela volta?
De film vertelt het verhaal van huishoudster Val (vertolkt door Regina Casé), die bij een rijke familie in São Paulo inwoont. Hun 17-jarige zoon Fabinho is praktisch opgevoed door Val. De twee hebben een liefdevolle band, hetgeen dikwijls de aanleiding is tot jaloezie van Fabinho´s echte moeder Doña Bárbara. Ondertussen heeft Val haar eigen dochter, Jessica, destijds moeten achterlaten bij haar ex-man door omstandigheden. Dan krijgt Val plotseling het bericht dat Jessica een tijdje bij haar komt wonen om zich voor te bereiden op het toelatingsexamen van de universiteit.
Dochter van de huishoudster
Jessica blijkt niet bepaald het evenbeeld van haar moeder, die ze al ruim tien jaar niet gezien heeft. Ze is een intelligente jonge vrouw, die architectuur wil gaan studeren aan de beste instellingen en grootse plannen heeft voor de toekomst. Binnen het gastgezin wordt ze echter ontvangen als 'dochter van de huishoudster', niet bepaald een baan van veel status. Jessica maakt desondanks direct duidelijk dat ze niet als zodanig behandeld wenst te worden. Waarom zou zij zich ook minderwaardig moeten voelen?! Dit tot grote schrik van haar moeder, die volledig in het gareel loopt en doodsbang is om haar baan te verliezen.
Sociale kloof
Het contrast tussen de welgestelde, snobistische familie en de onvermogende, inferieure huishoudster wordt op die manier sterk uitvergroot. De bijna slaafse ongeschiktheid van Val, die haar dochter bijvoorbeeld verbiedt aan dezelfde keukentafel van het gezin te eten of het zwembad te gebruiken, is schokkend te noemen. De film schetst zo een ongepolijst beeld van de sociale kloof in Brazilië: "Het personage van Val brengt vele aspecten van de Braziliaanse samenleving aan het licht, zoals onderwijs en formele en non-formele educatie als wel het gebrek aan educatie."
Perspectief van het kind
Naast de vele tegenstellingen tussen huishoudster Val en het gefortuneerde gezin, is er één overduidelijke overeenkomst waar te nemen. Noch Val, noch Barbara heeft namelijk een hechte band met haar eigen kroost. De titel van de film "hoe laat komt ze terug?" refereert dan ook naar de 'eenzaamheid´ van de kinderen: "De zin die tweemaal wordt uitgesproken in de film, refereert naar het perspectief van het kind en slaat op de afwezigheid van de biologische moeder."
Emancipatie
Wanneer Val op een dag verneemt dat Jessica een zoontje heeft, neemt het verhaal opeens een hartverwarmende wending. Val neemt staandevoets ontslag bij het gezin en draagt haar dochter op om haar kleinzoon te gaan halen. Zij zal voor haar kleinzoon gaan zorgen, zoals zij voor haar dochter had moeten zorgen. In feite ontstaat het besef dat ze het oneerlijke klassensysteem niet hoeft te accepteren, maar voor zichzelf en haar dochter moet opkomen: "Dat noemen we emancipatie!"
Heilige moederschap
Het moederschap neemt dan ook een centrale rol in binnen de film. Volgens Muylaert wordt de zorg van de moeder vaak zwaar onderschat: "Ik kreeg het idee voor de film toen ik twintig jaar geleden zelf moeder werd. Het moederschap is weliswaar een onbetaalde baan, maar niettemin van onschatbare waarde. Ik wilde de krachtige, bijna heilige betekenis van het moederschap aankaarten.´
De andere kant van Brazilië
Hoewel de film nog niet officieel gelanceerd is in Brazilië, vond er afgelopen week een première plaats. Volgens Muylaert een groot succes: "Het publiek reageerde euforisch." Que horas ela volta?is dan ook meer dan een film: "Ze houdt ons subtiel een spiegel voor van de minder mooie aspecten van de Braziliaanse cultuur, die we het liefst onder het tapijt wegmoffelen. Ik heb in mijn film geprobeerd aandacht te genereren voor deze 'andere kant' van Brazilië en ben heel bij dat ik door het publiek begrepen wordt.´
Tekst: Sarah Spaans
Que horas ela volta? is vandaag (19 AUG) te zien om 21:15 in Rialto en donderdag (20 AUG) om 19:15 in de Balie.