Na een lovende ontvangst op onder andere het International Film Festival in Berlijn en het Amerikaanse Tribeca Film Festival beleeft Necktie Youth vanavond zijn Nederlandse première op World Cinema Amsterdam in Rialto. Het is het speelfilmdebuut van de Zuid-Afrikaanse Sibs Shongwe-La Mer, die met zijn 23 jaar een tragikomisch inkijkje biedt in zijn generatie.
De film opent met een in memoriam voor het jaar 1991, het jaar dat apartheid officieel werd afgeschaft in Zuid-Afrika. Necktie Youth is volgens Shongwe-La Mer echter geen film over apartheid, maar over de generatie sinds de afschaffing ervan: "Het Zuid-Afrika van mijn generatie, de jeugd van de jaren 90, is heel anders dan het Zuid-Afrika van onze ouders. Deze generatiekloof heeft ervoor gezorgd dat de jeugd zichzelf als het ware moet opvoeden in deze nieuwe maatschappij. Wij zijn de belofte van een nieuw Zuid-Afrika, 'the rainbow nation'".
De crisis van de middenklasse
De film volgt een groep geprivilegieerde jongeren in Johannesburg die hun dagen doorbrengen met drugs, drank en feestjes. Ondanks het feit dat ze alles hebben wat ze willen, zijn ze hyperkritisch ten opzichte van de maatschappij en fatalistisch in hun denken. Shongwe-La Mer: "Ik denk dat dit typisch een probleem van de middenklasse is. Het arme deel van de Afrikaanse bevolking is te druk bezig met hun strijd om te overleven om zich bezig te houden met existentiële crises. Maar deze jongeren, die geen obstakels hebben om te overwinnen, hebben de tijd om na te denken over vragen als 'Waarom leef ik eigenlijk? Wat is mijn doel in het leven?' Het is deze crisis, waar de titel naar verwijst: een 'necktie' is niet alleen een stropdas, het symbool voor een succesvol leven, maar ook de strop waarmee je jezelf kan verhangen."
Autobiografisch
De rode draad die door de film loopt is de zelfmoord van hun vriendin Emily. Vooral Jabz (Bonko Cosmo Khoza) wordt geteisterd door de herinnering aan het laatste voicemailbericht dat Emily heeft achtergelaten, dat fragmentarisch gedurende de film te horen is. Necktie Youth is niet enkel een portret van de jeugd uit het contemporaine Johannesburg, het is ook een autobiografische film: "Toen ik veertien was pleegde mijn vriendin zelfmoord. Toen ben ik begonnen met het schrijven van deze film. Jabz is één deel van mijn persoonlijkheid. Het andere deel is zijn beste vriend September (gespeeld door Shongwe-La Mer zelf, red.). De scènes waarbij zij in de auto zitten zijn hier een metafoor voor; zij aan zij zittend vertegenwoordigen zij de twee hersenhelften, de gesprekken die ik met mijzelf heb gevoerd."
De realiteit als waarschuwing
Necktie Youth kan volgens de regisseur gezien worden als een waarschuwing: "Jabz komt tot het besef dat hij Emily's zelfmoord had kunnen zien aankomen als hij maar beter had geluisterd. Maar dat deed hij niet. En hoewel de kids in de film alsmaar kritisch uitroepen dat "nobody cares", doen zijn dat ook niet. Ik heb naar aanleiding van de film gehoord: 'Het is te naargeestig'. Nee, het is echt. De verhalen van deze film zijn echte verhalen, uit mijn leven, uit dat van mijn vrienden. Met het hyperrealisme van de film wil ik laten zien in welke somberheid we terechtkomen als we niet naar elkaar luisteren, niet van elkaar houden. Ik pretendeer niet dé oplossing te hebben, maar wil wel de realiteit laten zien. Natuurlijk is het leven van deze jongeren ook mooi en grappig. Dat komt tot uitdrukking in het personage September. Ik had bijna geen tijd om die rol voor te bereiden, het resultaat is dan ook een stroom aan geïmproviseerd geratel en humor. Zonder de grappen van September was de film te deprimerend om te accepteren."
Nieuwe golf van Zuid-Afrikaanse cinema
Necktie Youth is in zwart-wit geschoten, maar dit is zeker geen verwijzing naar apartheid: "Ik heb hier niet eens aan gedacht. Voor mij is het een verwijzing naar de klassieke cinema, naar films van Godard, onder andere. Dankzij zwart-witfilms uit die tijden kon ik bijvoorbeeld kennismaken met Parijs, terwijl ik op dat moment zelf in Johannesburg zat. Een zwart-witfilm staat voor mij symbool voor een inkijkje in een andere, exotische wereld. Ik geef met Necktie Youth de wereld een inkijkje in het Zuid-Afrika van nu, dus was het logisch voor mij om de film hetzelfde cinematografische karakter te geven. Ik denk ook dat Zuid-Afrikaanse cinema nu ook in het midden van een nieuwe golf zit, na alle restricties van apartheid. Wij hebben nog geen grote filmgeschiedenis. Met het zwart-wit wil ik zeggen: we gaan terug naar het begin, dit is Genesis voor Zuid-Afrikaanse cinema ."
Tekst en beeld: Nathalie Maciesza
Necktie Youth is vandaag (19 AUG) en morgen (20 AUG) te zien om 21:30 in Rialto en vrijdag (21 AUG) om 21:30 in de Balie.
Vanaf 22 oktober te zien in Nederlandse filmtheater!